Περίπτωση 1: Σε κεντρικό σταθμό αυτοκινήτων στην εθνική οδό,
κατεβαίνω στις τουαλέτες των γυναικών και βλέπω στο χώρο των νιπτήρων μια
γιαγιά με βαμμένο μαλλί, κραγιόν, κολλάν μέχρι τη μέση και τακούνι, μαζί με τον
30χρονο περίπου γιο της… Ο διάλογος: ‘Άντε πήγαινε κι εσύ τουαλέτα’. ‘Ε,
σιχαίνομαι να πάω στων αντρών, είναι βρώμικες’. ‘Καλά, τότε μπες εδώ’. Κι ανοίγει στο γιόκα των
30 ετών μια από τις τουαλέτες των γυναικών. Όχι δεν είχε ο γιος ειδικές ανάγκες… Από την
υπερπροστασία είχε ευνουχίσει το γιο της.
Περίπτωση 2: Σε παλιά μου γειτονιά, ήταν γνωστή η περίπτωση της
κυρίας Χ, γύρω στα 60-65 που κυκλοφορούσε επίσης με κολλάν, τακούνι, βαμμένο μαλλί
και κραγιόν. Η κυρία Χ ζούσε στο ίδιο διαμέρισμα με το γιο της και τα δύο του
παιδιά. Η σύζυγος του γιου ήταν έγκλειστη σε ψυχιατρική κλινική για πολλά
χρόνια, με σοβαρά προβλήματα ψυχιατρικής φύσεως ( που ξεκίνησαν σύμφωνα με τα
λεγόμενα της κυρίας Χ πριν ακόμη παντρευτούν: ‘το ξέραμε, το ξέραμε…’ έλεγε
χαρακτηριστικά η κυρία Χ…). Η επιμέλεια ήταν στο
γιο και το θέμα της μητέρας ήταν πλήρως αποσιωπημένο. Τα παιδιά δεν την έβλεπαν
ποτέ. Η κυρία Χ καμάρωνε στις γειτόνισσες: ‘Περνάμε καταπληκτικά με το γιο μου.
Υπάρχει πολλή αγάπη στην οικογένειά μας. Μάλιστα τα παιδιά με λένε και μαμά’.
Η κυρία Χ είχε πλήρως αντικαταστήσει το ρόλο της νύφης (εκτός από το σεξουαλικό
τομέα) και ζούσε τη ζωή της συζύγου και μητέρας με έναν άντρα
που ήλεγχε πλήρως. Πολλές γειτόνισσες σκέφτονταν να τη ρωτήσουν «Γιατί ο
γιος σου δεν ξαναφτιάχνει τη ζωή του;», αλλά καμία δεν τολμούσε…
Περίπτωση 3: Ο κύριος Βασίλης πέρασε όλη του τη ζωή να
υπηρετεί την απόλυτα ελεγκτική και κτητική μητέρα του. Παρότι είχε αδέρφια, η
μητέρα διάλεξε εκείνον να την αναλάβει. Ζούσαν μαζί στο ίδιο διαμέρισμα μέχρι
το θάνατό της, τον ήλεγχε σε κάθε του κίνηση από το πρωί μέχρι το βράδυ και
φυσικά η περίπτωση να έχει ο γιος τη δική του προσωπική ζωή ήταν απολύτως απαγορευμένη.
Παρόλα αυτά, ακόμη και σε μεγάλη ηλικία, (65 όταν πέθανε η μητέρα του), ο κύριος
Βασίλης εργάστηκε αξιοθαύμαστα για την προσωπική του θεραπεία. Με πολύ θάρρος και
αξιοπρέπεια φρόντισε να αφαιρέσει έναν έναν τους χαλκάδες από την καταπίεση
μιας ολόκληρης ζωής. Χαρακτηριστικά, όταν του προτάθηκε από φίλους να πάει
διακοπές με γκρουπ, ο κύριος Βασίλης είπε: «Όχι, θα νοικιάσω ένα αυτοκίνητο και
θα πάω μόνος μου. Θέλω να έχω την ελευθερία να κάνω ό,τι μου έρθει. Δε θέλω
να μπω στο πρόγραμμα κάποιου άλλου». Ήταν μια πραγματική στιγμή διεκδίκησης, η πρώτη φορά που θα έκανε κάτι τέτοιο, όμως για τον κύριο Βασίλη
ήταν η αρχή μιας νέας ζωής, για την οποία ποτέ δεν είναι αργά.
Δεν γνωρίζω ποια είναι η συχνότητα αυτού τους είδους της αποδυναμωτικής
συμπεριφοράς μητέρας προς γιο στις μέρες μας, ούτε αν υπάρχει τρόπος να
μετρηθεί… Υπάρχει όμως μια αόρατη γραμμή πέρα από την οποία, η μητέρα πρέπει να
κάνει πίσω. Πρέπει να κάνει πίσω, να αυτό-κυριαρχήσει στις δικές της ανάγκες (συνειδητές
ή ασυνείδητες), στους δικούς της φόβους και να αφήσει το γιο της ελεύθερο.
Πρέπει να έχει το σθένος να οριοθετήσει τα δικά της τραύματα, τις δικές της απώλειες
και τη δική της ανασφάλεια σχετικά με τη θηλυκότητα (και ίσως
σεξουαλικότητα) που δεν εκπληρώθηκε και να αφήσει το γιο της ελεύθερο. Η οποιαδήποτε, έστω και έμμεση, ερωτική αύρα, είναι πολύ απειλητική για το γιο
και τον οδηγεί, ασυνείδητα, να καταπιέσει τον αναδυόμενο ανδρισμό του, από φόβο
πρόκλησης ερωτικού ενδιαφέροντος της μητέρας. Τα υπερβολικά κοπλιμέντα για την ‘κορμάρα’
του γιου, οι χαριεντισμοί, ακόμη και το ανεπαίσθητο φλερτ της βαμμένης 60αρας μαμάς που καμαρώνει να συνοδεύεται στην έξοδο από τον ενήλικο γιο της,
όλα αυτά ξεπερνούν τα λεπτά αυτά όρια
και ακινητοποιούν ψυχοσεξουαλικά το γιο. Το δύσκολο είναι ότι πολλές φορές η ίδια η μάνα δεν
έχει επίγνωση της δικής της καταπιεσμένης κι ανεκπλήρωτης σεξουαλικότητας και
αντί να αποδεχτεί την απώλεια, απεγνωσμένα αγκιστρώνεται σε αυτό που βλέπει ως τελευταία ευκαιρία
δικαίωσης, πριν την καταπιούν τα αδυσώπητα γηρατειά.
Συνήθως όμως οι λόγοι είναι μόνο συναισθηματικοί-μοναξιά, φόβος, έλλειψης δικαίωσης, έλλειψη νοήματος. Ο
πατέρας έχει κι αυτός τις δικές του ευθύνες, καθώς μέσα από τη συνήθη έλλειψη
ενδιαφέροντος προς τη μητέρα δεν τη βοηθά στις συναισθηματικές της ανάγκες. Αν
μάλιστα συνυπάρχουν μακροχρόνιες απιστίες και προδοσίες στη σχέση, η ανάγκη για
προσάρτηση σε κάποιο άλλο άτομο (ελέγξιμο-σε αντίθεση με το σύζυγο που ήταν
εκτός ελέγχου) γίνεται πιο επείγουσα. Σε κάθε περίπτωση, η προσπάθεια
εγκλωβισμού του γιου μέσω του καλύμματος της ‘υπερπροστασίας’, ή του υπερ-ενδιαφέροντος,
του δίνουν το μήνυμα της ανικανότητας: ‘Μη φύγεις, γιατί δεν μπορείς μόνος σου’.
‘Δεν θα τα καταφέρεις με τις σημερινές κοπέλες, για αυτό μείνε μαζί μου’. ‘Δεν έχεις
τίποτε καλύτερο να περιμένεις στη ζωή, εκτός από εμένα’. ‘Εγώ ξέρω καλύτερα από
σένα για σένα’. Όλα αυτά τα μηνύματα καταλήγουν στον συναισθηματικό και νοητικό
ευνουχισμό. Αντίστοιχα φαινόμενα υπάρχουν βέβαια και στα κορίτσια, όμως είναι η
περίπτωση της μάνας-γιου, που είναι πιο έντονη. Μήπως σε μεγάλους αριθμούς οδηγούν και σε έναν
ευνουχισμένο λαό;
Ένα άλλο πρόβλημα που θα ήθελα να θίξω και το οποίο
σχετίζεται με τη συναισθηματική αιμομιξία που αναφέρεται παραπάνω είναι αυτό
του διαγενεακού σεξ. ‘Ό έρως χρόνια δεν κοιτά’ που λέει και το τραγούδι, όμως τα
τραγούδια δεν είναι οι καλύτεροι σύμβουλοι. Διαγενεακό σεξ έχουμε όταν δυο (μη
συγγενικά) άτομα συνάπτουν ερωτική σχέση και η διαφορά ηλικίας μεταξύ τους είναι
μίας ή και δύο γενεών. Π.χ. ο 45αρης με
την 20αρα. Ή ο 70αρης με την 40αρα. Όσο πιο νέο είναι το ένα άτομο, τόσο η
διαφορά ηλικίας γίνεται πιο επικίνδυνη και πιθανά κακοποιητική.
Το διαγενεακό σεξ είναι λάθος. Σε μια εποχή πανσεξουαλισμού,
όπου η ‘απελευθέρωση’ που διαφημίζεται είναι να πηγαίνουν όλοι με όλους
και όλα, το διαγενεακό σεξ πολλοί το
βλέπουν ως μαγκιά, ένδειξη δύναμης ή ελκυστικότητας. Στη Ν. Αφρική αποτελεί κοινωνική
επιδημία να συνάπτουν ερωτικές σχέσεις οι έφηβες με ‘sugar daddies’ δηλαδή παντρεμένους
άνδρες άνω των 40, που συνήθως έχουν συνομίληκες κόρες, με αντάλλαγμα χρηματική
βοήθεια, εξόδους και προστασία σε μια πολύ βίαιη κι απρόβλεπτη κοινωνία.
Γενικά, οποιαδήποτε σχέση με ανισορροπία δύναμης, είναι δυνητικά κακοποιητική
και είναι σχέση εκμετάλλευσης που τραυματίζει κυρίως το νεότερο άτομο στην
ικανότητά του να εμπιστευτεί τους άλλους. Δεν είναι τυχαίο, ότι ανεξάρτητα από τις
αντικειμενικές συνθήκες, τα νεαρά άτομα που επιλέγουν να συνάψουν σχέσεις με
άτομα μίας ή δυο γενεών μεγαλύτερα, είναι συνήθως θύματα κακοποίησης ή βαριάς
παραμέλησης από τους γονείς τους. Αναζητούν έναν μπαμπά ή μια μαμά. Η
σεξουαλική εκμετάλλευση όμως παγιώνει το τραύμα.
Η σεξουαλικότητα μας έχει δοθεί ακριβώς για να εξασκήσουμε
την εγκράτεια, ακριβώς για την οριοθετήσουμε στο πλαίσιο του σεβασμού. Ακόμη κι
αν το νεότερο/ πιο ευάλωτο άτομο δείξει να ενδιαφέρεται, ή ακόμη και να
προκαλεί ερωτικά τη σχέση με κάποιο κατά πολύ γηραιότερο άτομο, είναι σημαντικό το ωριμότερο άτομο να μην
ενδώσει, να μην εκμεταλλευτεί την ‘ευκαιρία’. Να μην εκμεταλλευτεί τη συναισθηματική
ανάγκη του άλλου, αναγνωρίζοντας ότι μακροπρόθεσμα θα το ζημιώσει πολύ. Να έχει
το θάρρος να δοκιμάσει ερωτική σχέση μόνο με κάποιον ίσο- ισότιμο σε δύναμη, ισότιμο σε ανάγκες, ισότιμο σε αξίες κι ενδιαφέροντα. Αυτό εμπεριέχει ρίσκο,
ρίσκο να σε απορρίψουν, ρίσκο να πληγωθείς, αλλά εντέλει μόνο αυτού του είδους
η ισότιμη συντροφική σχέση μπορεί να φέρει πραγματική πλήρωση και πραγματική αυτό-εκτίμηση.
Βικτωρία Πρεκατέ, www.brightplanet.blogspot.gr, 24/2/2016
